Kiedy rzeczy (relacje, związki, biznes, zdrowie) nie funkcjonują jak należy, działanie dalej w taki sam sposób, który od dawna nie przynosi poprawy, jest czystym szaleństwem (to nie ja to powiedziałam! To parafraza Alberta Einsteina;) Pamiętam ze szkoły zagadkę logiczną z 9 kropkami ułożonymi w wersach po 3, które trzeba było połączyć czterema prostymi odcinkami bez odrywania ręki. Dziś to zadanie widnieje na prawie każdej witrynie oferującej kursy kreatywności, ponieważ wymaga tzw. myślenia poza schematem (“out of the box thinking). Rysunek kropek tworzy nam w umyśle kwadrat (box, pudełko) i sprawia, że czujemy się zobowiązani (ciekawe przed kim?), by szukać rozwiązania w granicach schematu.
Znalezienie rozwiązania spoza “pudełka” czyli myślenie nieszablonowe, wymaga najpierw znajomości szablonu, czyli dobrej znajomości tego, co jest, z czym ma się do czynienia, a potem zastosowania myślenia heurystycznego (gr. εὕρηκα heurēka „znalazłem”), czyli kreatywnych i uproszczonych reguł postępowania. Innymi słowy trzeba wiedzieć, że jest pudełko, jakie jest pudełko i co jest poza nim. Ale najważniejsza jest otwartość na nowe. Wtedy może nastąpić zmiana.
Gdy stosujemy heurystyczne myślenie w dziedzinie, na której niebardzo się znamy, możemy dojść do nieprawdziwych wniosków, a więc złych rozwiązań. Gdybyśmy chcieli znaleźć wszystkie dobre rozwiązania, musielibyśmy dysponować ogromną ilością czasu (poznawania teorii i uczenia się na błędach) oraz cierpliwości. Wszyscy wolimy iść na skróty, aczkolwiek oczywiście wolelibyśmy wiedzieć, czy doprowadzą nas one tam, gdzie chcemy, czy w tzw. maliny. Stosując myślenie oparte na szablonie (charakteryzujące pudełko) można w nim utknąć na dobre. Zakładając, że się tego nie chce, warto poszerzyć własną perspektywę rozwiązania problemu o optykę innych umysłów. Dlatego większość metod rozwijających kreatywność polega na grupowym oglądzie danej kwestii (np. burza mózgów lub synektyka). Inną alternatywą, czasem bardziej dostępną i skuteczną, jest wsparcie specjalisty w danej dziedzinie i mentora.